stilstaan
- 15 jan 2023
- 6 minuten om te lezen
Het is 6° buiten.
En het is lang geleden dat 2° verschil met 8° zo veel kouder aangevoeld heeft. Het is waarschijnlijk de gure wind die tegen me beukt wanneer ik op de fiets tevergeefs vaart probeer te maken.
Ik hoor ergens in de verte de 9 slagen van een kerkklok. Dit wil zeggen dat ik enkele minuten te laat op het plekje aan de bank zal aankomen. De wind denkt daar anders over en besluit aan krachtmeting te doen met mijn dijspieren die mijn voeten op de trappers naar beneden proberen duwen. Af en toe geef ik de wind gewonnen en stop ik met trappen. Hierdoor lopen de minuten vertraging stelselmatig op.
9.08u staat er op het scherm van mijn telefoon als ik deze op de grond tegen mijn waterfles installeer en de sessie van vandaag begin te filmen. Het park wordt al druk bezocht door baasjes en honden, joggers en bezoekers van de warme bakker.
Volgende sensatie wil ik je niet onthouden; Wanneer ik mijn aangezicht in Noord-Oostelijke richting draai hoor ik een hoge, zoemende fluittoon. Het geluid heeft iets weg van een panfluit. Het is de wind die tussen de openingen van het metalen dak van het justitiepaleis speelt. Wanneer ik mijn hoofd enkele graden draai, is de fluittoon niet meer te horen. Dan hoor ik de autostrade achter de heuvel. De wind komt uit het Zuid-Westen. Ik moet dus met de wind meekijken om het te kunnen waarnemen. Hij gidst me in de juiste richting. Dit is de 15e keer dat ik op deze plek sta, ik ben hier tientallen keren komen wandelen, maar dit is de eerste keer dat ik de fluittoon hoor. Ik vraag me af of het een zeldzaam gegeven is? Is dit een uitzonderlijke situatie waar ik nu getuigen van ben? Zijn de omstandigheden net vandaag, net op dit moment, ideaal? Of doet het zich wel vaker voor?
Ik bedenk me dat de architect misschien het dak wel net zo heeft ontworpen dat de wind muziek kan maken. Zou hij dan hebben samengezeten met een componist of een arrangeur om de hoogte van de fluittonen te bespreken?
Hebben ze er een ingenieur bijgehaald om de luchtverplaatsingen te meten in de halfopen structuren?
Het fascineert me. Of is dit op geen enkele manier een menselijk idee geweest en is dit in essentie een artistieke daad van de wind zelf? Ik bekijk het wateroppervlak van de wadi's in het park.*** Hier danst de wind een duet met het zonlicht. De rimpels en lage golven in het water glinsteren en dansen. Dit spel wordt af en toe onderbroken door de schaduw van een jogger die de heuvel overloopt. Ik word gegrepen door de schoonheid en het voelt alsof mijn dansen, mijn bewegen, deze week geen toevoeging is aan de wijk. Toch besluit ik mijn Tai-Chi oefening te beginnen. Op deze manier probeer ik me te verbinden met de schoonheid van deze plek.
In gesprekken met bewoners van de wijk blijkt dat ze er bijna allemaal graag wonen. Vaak komt het park dan ter spraken. Ik begrijp dat ik vandaag mogelijks getuige ben van wat zij al veel langer kennen.
Het samenspel van het licht, de lucht, het groen, de paden en de architectuur. De bewoners begeven zich dagelijks in- en -door dit samenspel. Sommigen ontmoeten elkaar temidden dit samenspel, anderen ontmoeten elkaar net door het samenspel. En anderen ontmoeten elkaar nog niet. Maar ik kan vandaag niet anders dan een buiging maken voor deze wijk.
Het is een kunstwerk. En dat is niet onlogisch. Dit is waar architecten naar streven. De essentie van hun werk is om doormiddel van empathie een gebouw, een ruimte, een wijk te creëren waar schoonheid en menselijkheid aan de basis liggen van hun projecten. *
Wat niet wil zeggen dat er geen bemerkingen zijn op deze wijk. Zo kwam tijdens de verschillende gesprekken ook naar voor dat de bewoners het gevoel hebben dat er nog elementen ontbreken aan de wijk. Vaak worden deze anders verwoord maar hebben ze wel een gemeenschappelijke factor. Ik hoorde 'leven', 'warmte', 'vriendelijkheid', 'verbinding', 'menselijkheid', 'identiteit'.
De afgelopen weken las ik De Eenzame Eeuw, van Noreena Hertz. (2020) **
De zaken die de bewoners tijdens de gesprekken aanhaalde, haalt zij één voor één aan in haar boek.
'Het gebrek aan gemeenschappelijkheid, of het gebrek aan de erkenning van gemeenschappelijkheid leidt tot vereenzaming. Eenzame personen ervaren hun buurt als minder samenhangend.' (p. 47) In deze wijk ervaar ik een groot verschil tussen 'eenzaam zijn', wat voor mij echt een soort alleen zijn betekent, en 'samen alleen' zijn. Ik heb niet meer het voel dat de bewoners in de wijk echt eenzaam zijn. Maar ik ervaar wel een samen alleen zijn.
Wat hier in de wijk ook vaak naar boven kwam tijdens de gesprekken met de buurtbewoners van Nieuw Zuid was dat wanneer de wijk nog kleiner was, dat de bewoners elkaar dan vaker ontmoetten. Er waren meer buurtinitiatieven, contactmomenten, ... Door de grootschaligheid
lukt het de initiatiefnemers minder goed om de mensen bij elkaar te krijgen. Hertz bespreekt in haar boek dat de bevolkingsdichtheid en de grotere schaal zorgt voor een grotere anonimiteit of bevreemding van elkaar. Dit houdt een zeker risico in dat er voor zorgt dat het soort 'gemeenschappelijkheid' dat mensen nodig hebben, niet meer ervaren wordt. (p.75-77)
Ze wijst me als lezer op het belang van een gemeenschappelijke ruimte. En dan niet het park in de openbare buitenruimte, maar een plek waar mensen beschut bij elkaar kunnen komen. Een laagdrempelige plek waar diversiteit en dagdagelijks-heid basiselementen zijn. Ze is er van overtuigd dat dit niet kan bestaan zonder de medewerking van het beleid en de bewoners zelf. 'Het is een kwestie van de verbindingen tussen het beleid, de bakstenen en de mensen.' 'Zij zorgen samen voor het gevoel dat we krijgen van een stad.' (p.99-104)
En voor mezelf geldt dit ook voor een wijk. Zeker een nieuwe wijk.
Maar let op, dit is niet enkel de verantwoordelijkheid van het beleid of de projectontwikkelaar van de wijk. De bewoners zijn evengoed verantwoordelijk voor het samenkomen, maar dienen hier naar mijn mening wel in gefaciliteerd te worden.
Tijdens het laatste gesprek met buurtbewoner K. kwam die gedeelde verantwoordelijkheid duidelijk naar boven. K. engageert zich om deel uit te maken van een 'samen-tuinen'-project, een buurt-whatsapp-groep en nam ook deel aan een initiatief rond handwerk en ontmoeting. Zij vond ook dat het een gedeelde verantwoordelijkheid is om in contact te komen en te blijven met elkaar. Toch mistte ze nog een stukje 'wijk-identiteit'. Misschien ligt er wel een kans voor die wijk-identiteit verscholen in het woord zelf.
Is de 'wij' in 'wij(k)-identiteit' niet wat er nog gemist wordt in de wijk?
De 'wij' in 'wij(k)'.
Die 'wij' kan enkel ontwikkelen wanneer de individuen die die 'wij(k)' vormen kunnen samenkomen.
Samenkomen om stil te staan bij het 'wij(k)' zijn.
Een 'wij(k)' die bestaat uit stenen, mensen, licht, lucht, paden en banken.
Ik begin iets te zien, iets te voelen.
En ik weet zeker dat ik dit niet gevoeld had wanneer ik was blijven dansen. Dit kan ik voelen omdat ik stil sta en naar de wadi's in het park kijk.
Tijdens de opleidingsdag, afgelopen vrijdag, kwam het stilstaan ook al ter sprake. Nu zou het moment moeten zijn waarop je al je data hebt gegenereerd, verzameld en gaat analyseren.
Het moment waarop je alles samen legt en de samenhang kan zien verschijnen. Je kan nog wel af en toe aan data sprokkelen wanneer je ziet dat je ergens te weinig over weet. Maar het is niet meer de bedoeling dat je intensief op zoek gaat naar zo veel mogelijk informatie. Het is nu zaak om de samenhang, de verbanden te zien.
Ik denk dat ik hier aan kan beginnen. En wanneer ik hier ondertussen terug stil sta op de plek aan de bank, stel ik mezelf de vraag of ik kan komen dansen om die analyse te ondersteunen?
Of ga ik door te dansen juist meer informatie vergaren? Moet ik misschien wekelijks komen stilstaan op deze plek?
Sta ik dan nu op de overgang naar een nieuwe fase in mijn onderzoek?
Is dit mogelijks een nieuwe deelvraag?
'Hoe kan de kunstenaar het lichaam inzetten om aan onderzoeksanalyse te doen?'
Laat ik daar de komende week maar eens bij stilstaan.
Bronnen:
* Louisiana Channel, Louisiana Museum of Modern Art. (2021,10 juni). Empathy is a Superpower in Architecture [Video]. YouTube.
** Hertz, N. (2020), De Eenzame Eeuw, Het herstellen van menselijk contact in een wereld die steeds verder ontrafeld. Spectrum.
Verklaring:
*** Wadi:
Opmerkingen